De dood is overal. Soms wat dichterbij dan anders. Nu is soms.
De Boeddha zei: “De leer is de leraar” en zo is het leven het examen van de leer. Het verlies van een dierbare is één van de zwaarste examens. Eentje die ik gelukkig niet alleen hoef af te leggen. Iedereen die ik spreek heeft wel eens iemand verloren. De dood slaat geen enkel huis over. Verlies is geen individueel maar een collectief proces.
Photo by Claudette Bleijenberg on Unsplash
Kisa Gotami en het mosterdzaadje
In Savatthi leefde toen een vrouw Kisa Gotami, wiens kindje plots was overleden. De vrouw liep, verdwaasd, met de baby nog tegen zich aangedrukt over straat en vroeg aan elke voorbijganger of deze geen medicijn kende dat haar zoontje opnieuw tot leven zou kunnen wekken. Niemand kon haar echter helpen, maar er werd haar wel aangeraden om naar de Boeddha te gaan; deze werd tenslotte ‘de genezer van mensen’ genoemd.
Bij de Verhevene aangekomen deed zij haar verhaal en de Boeddha zei haar naar het stadje te gaan en aan de inwoners mosterdzaad te vragen. Er was wel een voorwaarde aan verbonden. Het mosterdzaad moest komen uit een huis waar nog nooit iemand overleden was.
Iedereen wilde haar wat mosterdzaad geven, maar aan de voorwaarde kon niemand voldoen. Iedereen had al eens een familielid, grootmoeder, vader, zus of kind verloren.
Toen kwam Kisa Gotami tot het besef dat zij niet de enige was die met de dood geconfronteerd werd en dat er al meer mensen gestorven waren dan dat er leefden. Door dit besef hield de gehechtheid aan haar zoontje op; ze begroef hem in de jungle en keerde terug naar de Boeddha.
Niet veel later vroeg ze om opname in de orde en na intensief gemediteerd te hebben op verandering, vergankelijkheid en het niet bestaan van een zelf bereikte ze de verlichting.
Rouw
Hoewel verlies geen individueel maar een collectief proces is, de ervaring is wel individueel. Wij, mijn kinderen en ik, rouwen om het overlijden van de vriendin van mijn zoon. Ieder op ons eigen manier. Voor mijn zoon voelt de rouw anders dan voor mij. We gaan er ook anders mee om. Dat is de individuele ervaring.
Ik voel verdriet om verlies van zo’n jong leven. Het doet me pijn om mijn zoon zo te zien lijden. Ik zie zijn onmacht en voel mijn machteloosheid. Ik voel en ervaar. Dat is de kunst van het leven, te voelen en bewust te ervaren. Als er verdriet is, is er verdriet. Als er boosheid is, is er boosheid. Zonder oordeel, regels en dogma’s. Er is wat er is en dat kan elk moment veranderen zoals alles continu verandert. Niets is blijvend. Ook dit gaat weer voorbij.
